Co wiesz o autorze Balladyny?
To Juliusz Słowacki (1809-1849) przedwcześnie zmarły jeden z trzech wieszczów polskiego romantyzmu, autor słynnych wierszy takich jak Hymn czy Testament mój, dramatów. Emigrant, autor patriotycznych utworów, o niewątpliwym talencie poetyckim i dramatycznym. Główny rywal Mickiewicza.
Z czym kojarzy Ci się tytuł Balladyna?
To imię głównej bohaterki, wymyślone przez Słowackiego, przywołuje na myśl balladowy, baśniowy klimat.
Czy świat przedstawiony w Balladynie wygląda na realistyczny czy baśniowy?
Baśniowy, z powodu fantastycznych postaci – na świecie nie ma przecież duszków czy pięknej nimfy, która potrafi zamienić człowieka w drzewo. Ale jest to też świat prawdziwych uczuć – bo prawdziwe (i, niestety, wciąż dobrze znane) są: zazdrość, gniew, żądza władzy, chęć zdobycia bogactwa.
Jakim gatunkiem literackim jest Balladyna?
To tragedia. Gatunek określił autor w podtytule. Chociaż tytuł utworu może kojarzyć się z balladą. Bo podobnie jak w balladzie nie brak tu istot fantastycznych, tajemniczej zbrodni i sprawiedliwej kary, jaka spotyka winnych.
Gatunki dramatyczne (czyli także tragedię) łatwo rozpoznać – jest tekst główny, czyli wypowiedzi postaci, i tekst poboczny (didaskalia), w którym zawarte są informacje na temat zachowania, wyglądu postaci, wystroju sceny. Nie ma narratora.
Czy możesz podać miejsce akcji?
Akcję umiejscawia autor „koło jeziora Gopło”, a więc w miejscu znaczącym dla historii ziem polskich – to te prasłowiańskie tereny są przecież miejscem akcji legend o Piaście i Popielu, którego myszy zjadły…
Co powiesz o czasie akcji?
Akcja Balladyny rozgrywa się w czasach przedhistorycznych i w czasie baśniowym („za czasów bajecznych”).
Czasy te przypominają początki prasłowiańszczyzny, wspominane są imiona Piasta i Popiela, legendarnych władców dawnych ziem polskich, Pustelnik okazuje się wygnanym królem Popielem III.
Kim są dwie siostry, występujące w tragedii?
To Alina i Balladyna, córki starej wdowy.
Kto ma wątpliwości, którą z sióstr poślubić?
Kirkor.
Jak określiłbyś stosunek obu sióstr do matki?
Balladynę stara matka drażni. Gdy dziewczyna opuści ubogi dom, poślubiona przez bogatego pana Kirkora, zacznie gardzić matką, wstydzić się jej i nie będzie chciała się do niej przyznać.
Alina chroni matkę przed ciężką pracą, chce się nią zaopiekować.
Jaki jest stosunek obu sióstr do siebie?
Balladyna nie lubi Aliny, uważa ją za głupszą, naiwną, niezasługującą na rękę Kirkora.
Alina kocha siostrę, choć widzi jej wady. Zarzuca jej lenistwo, złe traktowanie matki i zdradę wobec Grabca, z którym Balladyna potajemnie się spotykała.
Jak siostry zachowują się wobec Kirkora, który zjawia się w ich chacie?
Balladyna za wszelką cenę chce zostać żoną Kirkora, ale wcale nie z miłości. Zależy jej na władzy i pieniądzach. Jest odważna i dumna – to podoba się Kirkorowi.
Alina zakochuje się w Kirkorze. Jest zawstydzona, nieśmiała. Zastrzega, że zostanie żoną Kirkora tylko wtedy, gdy zapewni on opiekę jej matce i siostrze.
Jak Alina i Balladyna zachowują się w godzinie próby, gdy Kirkor wysyła je na maliny do lasu, by zdecydować, opierając się na ślepym losie, która zostanie jego żoną?
Balladyna nie może się skupić na zbieraniu malin, irytuje ją szczęście Aliny, która ma już pełny dzbanek. Jest zazdrosna i agresywna, niepokorna, co skończy się zabójstwem siostry.
Alina sumiennie zbiera maliny, jest radosna, pełna nadziei. Gotowa jest jednak dla szczęścia siostry oddać jej swoje owoce, jeśli ta ładnie ją poprosi. Jest niewinna i łagodna, szczera.
Jak wyglądałby plan najważniejszych wydarzeń w tragedii?
Kirkor zasięga rady Pustelnika w sprawie wyboru żony:
- a) Pustelnik przedstawia mu historię utraty korony,
- b) starzec radzi Kirkorowi poślubić ubogą dziewczynę.
Zakochana Goplana knuje podstęp:
- a) nimfa wyznaje swym sługom miłość do Grabca,
- b) królowa rozkazuje Chochlikowi zwodzić Grabca, by nie trafił na spotkanie z Balladyną,
- c) Goplana poleca Skierce zatrzymać karetę Kirkora w okolicach domu wdowy.
Kirkor spotyka się z Aliną i Balladyną:
- a) jest olśniony dziewczynami i waha się, którą poślubić,
- b) wysyła siostry do lasu po maliny.
Goplana zamienia Grabca na jedną noc w wierzbę.
Balladyna popełnia zbrodnię.
Filon zakochuje się w nieżyjącej już Alinie.
Goplana budzi wyrzuty sumienia u Balladyny.
Balladyna powraca i kłamie o ucieczce siostry.
Balladyna bierze ślub i ukrywa krwawą plamę.
Grabiec opowiada ludziom, że był wierzbą, narażając się na kpiny.
Kirkor odjeżdża, królowa zawiera znajomość z Kostrynem.
Balladyna zamyka matkę w wieży.
Pustelnik przekazuje prawdziwą koronę królewską Kirkorowi.
Filon szuka grobu Aliny.
Balladyna radzi się u Pustelnika:
- a) prosi o wywabienie plamy z czoła,
- b) bezwiednie przyznaje się do winy,
- c) odrzuca propozycję wskrzeszenia siostry.
Z chłopa król:
- a) Grabiec flirtuje z Goplaną i ma wyrzuty, że chodził pod zamek Balladyny,
- b) nimfa przemienia młodego wieśniaka w króla dzwonkowego,
- c) następują głupie rządy Grabca.
Balladyna z Kostrynem zabijają Gralona przywożącego tajemniczy dar Kirkora.
Grabiec składa wizytę Balladynie:
- a) Córka wygania matkę z zamku podczas burzy,
- b) goniec przynosi nowinę o zwycięstwie Kirkora,
- c) Grabiec dzięki koronie Popielów zostaje królem.
Kirkor u Pustelnika poznaje prawdę o swojej żonie.
Balladyna zabija Grabca i kradnie koronę, spotyka Kostryna.
Spiskujący wspólnicy planują zabicie Pustelnika.
Kirkor dowiaduje się o śmierci starca.
Kostryn i Balladyna walczą przeciw Kirkorowi.
Dowódca straży informuje o zabiciu Kirkora.
Balladyna truje Kostryna.
Odbywa się sąd:
- a) Balladyna wydaje wyrok śmierci na nieznanego zabójcę Kostryna,
- b) królowa skazuje na śmierć nieznaną zabójczynię Aliny,
- c) matka Balladyny oskarża wyrodną córkę, ale nie chce wydać jej imienia, gdy dowiaduje się, że grozi jej śmierć,
- d) staruszka umiera na mękach,
- e) Balladyna wydaje na złą córkę wyrok śmierci.
Piorun zabija złą królową.
Jak scharakteryzowałbyś tytułową bohaterkę?
Balladyna jest córką ubogiej wdowy, wraz z matką i młodszą siostrą zajmuje się prowadzeniem gospodarstwa.
To wysoka, ciemnowłosa, piękna dziewczyna. Ma jasną cerę, ciemne oczy. Od czasu zamordowania Aliny na czole nosi charakterystyczną opaskę zasłaniającą krwawe piętno.
Sprawia wrażenie pewnej siebie, dumnej, niedostępnej. Zachowuje się, jakby gardziła wszystkimi wokół. Bardzo różni się od swej młodszej siostry.
Jest arogancka, harda, pewna siebie, zarozumiała, łatwo wpada w gniew, nie potrafi zapanować nad sobą. Samolubna i leniwa. Bardzo niebezpieczna, niezrównoważona psychicznie. Nie ma żadnych hamulców moralnych – nie waha się przed popełnieniem najcięższej zbrodni. Po zamordowaniu Aliny nie okazuje skruchy, ale pragnie jedynie, aby zbrodnia nie wyszła na jaw. Popełniając kolejne morderstwa, zachowuje zimną krew, zabija rozmyślnie, bez emocji (co jest widoczne na przykład podczas otrucia Kostryna).
Ocenimy tę postać jako zdecydowanie negatywną. Można w przypadku Balladyny mówić o chorobliwej ambicji czy niezrównoważeniu psychicznym, ale to w żaden sposób nie usprawiedliwia zbrodni. Balladyna nie żałuje swych czynów, nie chce się poprawić. Powinna ponieść surową karę i ponosi ją. Kara zostaje zesłana z nieba.
Co mówią inni bohaterowie o Balladynie?
Matka: „Balladyna piękna jak dziewanna”, „szczera jak złoto”, „Balladyna kocha matkę starą”.
Kirkor: „Starsza jak śniegi, (…) z alabastrów, (…) ma pod rzęsą węgle”.
Alina: „Tobie jutro trzeba wziąć się ostro do tych malinek, bo wiesz, że ja zawsze uprzedzam ciebie”
