Święcenie
pokarmów, czyli polskie zwyczaje wielkanocne nadal żywe
Oprócz Polski
tradycja praktykowana jest także w innych krajach: graniczących ze Słowenią austriackich regionach Styrii, Karyntii, południowego Tyrolu oraz Bawarii. Święcone
oznacza również uroczyste śniadanie wielkanocne. Zwyczaj ten ma wczesnośredniowieczną tradycję,
korzeniami sięgającą prawdopodobnie czasów pogańskich. Błogosławieństwo
żywności zgodnie z tradycją sięga VII wieku, z chlebem i jajkami odnotowane od
XII wieku. Obrzęd ten znany był w rycie mediolańskim, rzymskim i
starohiszpańskim. O przyjęciu w Polsce tego obrzędu potwierdziły źródła z
przełomu XIII i XIV wieku.
Dzisiaj święcimy w Kościele tylko symboliczne pokarmy,
które mieszczą się w niewielkim, zazwyczaj wiklinowym koszyku. Zawartość takiej
święconki może być też różna, w zależności od danego regionu. Nie może jednak
zabraknąć: jajek, chleba, kiełbasy lub wędlin, soli, baranka (z masła lub
cukru), chrzanu oraz kawałka domowego ciasta. Dawniej święcono wszystkie pokarmy, które miały zostać spożyte w czasie
wielkanocnego śniadania!
Obecnie w wielu miejscowościach święcenie potraw odbywa się nie wewnątrz, a
przed kościołem, gdzie na wystawionych stołach na czas obrzędu wierni
pozostawiają koszyki. Błogosławieństwo potraw w tradycyjnej formie przetrwało
do dnia dzisiejszego w południowej Austrii, na terytorium Słowenii w regionach zamieszkałych przez Koczewarów oraz południowych Niemczech i Polsce.
W całej Polsce na stole wielkanocnym obok mięs i
ciast stawia się koszyk ze święconką,
drobne różnice wynikają tylko z lokalnych tradycji. Śniadanie wielkanocne
rozpoczyna zwyczaj dzielenia się poświęconym jajkiem, podobny w swej formie i
symbolice do bożonarodzeniowego
łamania się opłatkiem. Dawny zwyczaj na wsiach nakazywał,
aby wracając ze święconym
obejść dom trzy razy, zgodnie ze wskazówkami zegara, co miało wypędzić złe moce
z gospodarstwa. W zamożnych domach na stole znajdowało się pieczone prosię,
często z pisanką w pysku. Obok stały półmiski z mięsiwem, szynką, kiełbasą oraz
ciasta. Głównym ciastem wielkanocnym do dzisiaj pozostała babka drożdżowa, tzw. baba wielkanocna.
